Uren kan ik kijken naar de vogels die in zwermen vliegen totdat ze in een boom neerstrijken en hun plek zoeken voor de nacht. Fascinerend hoe die vogels zo dicht bij elkaar kunnen vliegen en toch heel wendbaar steeds weer van richting veranderen. Hoe doen ze dat toch, zonder tegen elkaar te vliegen?

Hetzelfde zie je bij de scholen van vissen. Als je ooit hebt gedoken weet je wat ik bedoel: in minder dan één seconde kan een hele school vissen van richting veranderen. De vissen proberen allemaal naar het midden te bewegen en wisselen steeds van posities binnen de school. Daarbij houden ze voldoende afstand van elkaar zodat ze elkaar niet raken. Het is een fascinerend schouwspel onder water.

Over apen in Kenia las ik het artikel  “democracy observed in baboons’ decision making”.
De onderzoekers volgden apen in de bush van Kenia en onderzochten met GPS hoe de apen hun route kozen. Het blijkt dat niet het alfa mannetje besluit waar de apen naar toe gaan. Het onderzoek laat zien dat alle apen van de gemeenschap invloed hebben op de richting van hun trektocht.
Tot hun verbazing ontdekten de onderzoekers dat de apen op groepsniveau in eenzelfde patroon bewegen als een zwerm vogels of een school vissen. Als bijvoorbeeld een aap van de groep wegbeweegt, dan sleept het een andere aap mee in dezelfde richting. Maar als de tweede aap besluit om de eerste niet te volgen, dan gaat de eerste aap weer terug in de richting van de groep. In de apengemeenschap heeft iedere aap invloed op de besluitvorming over de route van de hele groep.

De onderzoekers noemen dat “democratische besluitvorming”.. Dat is misschien wat kort door de bocht om deze groepsdynamiek meteen als “democratisch’ te bestempelen, maar interessant is deze dynamiek wel. Want veel mensen hebben het hiërarchische beeld van het apen-mannetje dat zich boven op de rots op de borst slaat en denken daarbij dat het mannetje de baas is. Het onderzoek laat zien dat dit een misvatting is.
Hoe zit dit bij ons mensen? Degenen die hard schreeuwen vanaf de toren en zich op de borst slaan krijgen medewerkers en teams ook niet in een creatieve beweging. De groepsdynamiek is op een ander niveau veel wendbaarder en flexibeler dan het geroffel van een enkele aap. Verstaan wij mensen ook de kunst van het zwermen en scholen of wat kunnen we leren van de vogels, vissen en apen op het niveau van een groep of team? Ik vertel in dat verband graag iets over systemisch werken met teams.
Relatie-systemen
Ik heb een passie voor systeemdenken en systemisch werken. Daarmee bedoel ik niet de harde systemen, zoals een financieel systeem of een IT systeem. etc. Ik bedoel de menselijke sociale systemen: dus de relaties tussen mensen zoals in teams en organisaties. Ook in menselijke relaties kan voortgang in de samenwerking worden vastgesteld met behulp van digitale laagdrempelige en snelle online tools zodat de resultaten inzichtelijk worden.
Kenmerken van een sociaal systeem
De identiteit van een sociaal systeem, zoals een team of een organisaties, heeft minimaal drie kenmerken:

  • Wederzijdse afhankelijkheid: de leden vertrouwen op elkaars steun.
  • Ze bestaan uit 2 of meer mensen.
  • De gezamenlijke opgave bepaalt de grenzen die het sociale systeem afscheiden van diens omgeving.

De meeste organisaties vinden het moeilijk om teams wendbaar en flexibel te organiseren, zodat ze productiever worden. Ze weten vaak niet hoe ze dat aan moeten pakken. Welke interventies renderen wel en welke niet? Bestuurders weten wel wat ze niet willen: ze willen steeds meer af van de controlerende manager die zich beroept op zijn positie in de de top van de hiërarchie. Tenminste, dat wordt beweerd. Het VPRO programma Tegenlicht “het einde van de managers“  laat een aantal mooie voorbeelden zien van organisaties waar dit al wel goed is gelukt.
https://www.youtube.com/watch?v=v5w_5FnnR1U
Het tijdperk van het autoritaire streepgerichte leiderschap of van het heroïsche leiderschap in organisaties is op zijn retour. Dat zijn uitstervende stijlen van leiderschap, ook al roffelen er nog steeds veel mannetjes op hun  borst. Waar is het voor nodig is om zo te imponeren? We zijn toch zeker mensen en geen apen?
Wil je weten wat de informele patronen en bewegingen zijn in jouw team? Ik bied begeleiding met systeemgerichte methodieken uit de positieve psychologie, het waarderende onderzoek en interventies van de Organisatie & Relatie Systeem Coaching (ORSC®), alsook online persoonlijkheidsanalyses en Wil je meer weten over systeemgericht coachen? Meld je aan voor een inspiratiesessie.